الیاف جمع لیف است و ماده اولیه‌ای می‌باشد که در نساجی مورد استفاده قرار می‌گیردہ(این مقاله به هیچ عنوان ازدست ندین )باخواندن این مقاله خریدخودرابه درستی انجام دهید
الیاف جمع لیف است و ماده اولیه‌ای می‌باشد که در نساجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع الیاف رشته‌های بسیار نازک و بلندی هستند که انعطاف‌پذیر بوده و به راحتی به هم تابیده می‌شوند. الیافی که برای نساجی مناسب هستند، حتماً باید از استحکام کافی برخوردار باشند. مواد اولیه تشکیل دهنده نخ‌ها همین الیافی هستند که بسته به آنکه طبیعی یا مصنوعی باشند، همچنین میزان ضخامت، مقاومت و ویژگی‌های ظاهریشان، برای کاربردهای مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقالع سعی می‌کنیم ابتدا با انواع الیاف و خواص آنها آشنا شده و سپس مراحل تولید نخ را بیاموزیم.
انواع الیاف
به طور کلی الیاف، به دو دسته الطاف طبیعی و مصنوعی تقسیم می‌شوند. همانطور که از اسمشان مشخص است ماهیت الیاف طبیعی از طبیعت گرفته می‌شوند و ماهیت الیاف مصنوعی نیز ساختگی است. با اینکه در اینجا هدف شناخت الیاف طبیعی است اما خالی از لطف نیست که اطلاعات مختصری درباره هر کدام از انواع الیاف به دست آوریم.
الیاف طبیعی
پیش از این دانستیم که الیاف طبیعی به طور مستقیم و بدون تغییر در ماهیتشان از طبیعت حاصل می‌گردند یعنی ممکن است که گیاهی، جانوری و یا معدنی باشند. از دیرباز در هر منطقه جغرافیایی مردم بومی آن منطقه با استفاده از آنچه در اطراف خود به طور طبیعی یافت می‌شده توانستند الیافی را برای تولید لباس، طناب و حتی پوشش خانه‌هایشان تهیه کنند. امروزه در ادامه راه تولید آنها، بشر به بهترین الیاف طبیعی با کیفیت دست پیدا کرده است. به الیاف طبیعی به شکل آماده از طبیعت گرفته شده و نیازی به تغییر، اصلاح یا تشکیل فیبر ندارند. این الیاف به تفکیک عبارتند از:
الیاف گیاهی
این الیاف از فیبرهای گیاهی مربوط به بخش‌های مختلف گیاه یعنی فیبرهای سلولزی تشکیل شده‌اند مانند: الیاف کتان و پنبه.
الیاف حیوانی
الیاف حیوانی از فیبرهای پروتئینی ساخته شده‌اند از جمله الیاف پشمی و ابریشمی
الیاف معدنی
الیاف معدنی هم از عناصری مانند آزبست تشکیل شده و ریشه در طبیعت دارند.
الیاف مصنوعی
رفته‌رفته با گذشت زمان و افزایش جمعیت، صنعتی شدن جوامع، کاهش مراتع و چراگاه‌ها و تغییرات اکوسیستم، دیگر استفاده از الیاف طبیعی بویژه برای تهیه پوشاک کافی نبوده و نیاز به تولید بیشتر الیاف حتی به شکل ساختگی احساس می‌شد بدین ترتیب تولید الیاف مصنوعی حتی با ماهیت طبیعی آغاز شد.
الیاف مصنوعی به طور ساختگی توسط انسان و با استفاده از روش‌های تولیدی خاصی تهیه می‌گردد. این الیاف که به طور عادی در طبیعت وجود ندارند؛ ممکن است ریشه طبیعی هم داشته باشند اما تولید ساختگی آنها را در زمره الیاف مصنوعی فرار می‌دهد. مانند الیاف اکریلیک، نایلون و پلی‌استر. الیاف مصنوعی به دو گروه کلی تقسیم می‌شوند از جمله:
الیاف بازیافته
این الیاف منشأ طبیعی داشته و با تغییراتی به الیاف مورد استفاده در نساجی تبدیل می‌شوند مانند الیافی که از چوب درختان حاصل می‌گردد به همین دلیل به الیاف بازیافته، الیاف نیمه مصنوعی نیز می‌گویند.
الیاف ترکیبی
الیاف ترکیبی تماماً از ترکیب مواد شیمیایی گوناگون به دست می‌آید مانند الیاف پلی‌آمید یا اکریلیک.
مزایای استفاده از الیاف طبیعی
مقاومت بالا و پایداری
الیاف طبیعی به دلیل داشتن فیبرهای سلولزی یا پروتئینی در بافت خود از پایداری بالایی برخوردار بوده و در مقابل بسیاری عوامل، از خود مقاومت نشان می‌دهند.
قدرت جذب بالا
الیاف طبیعی گیاهی و جانوری به دلیل خاصیت اسمزی فیبری، قدرت جذب بسیار بابایی دارند بنابراین گزینه بسیار مناسبی برای تولید پارچه‌هایی هستند که در معرض شستشوی زیاد قرار می‌گیرند یا به منظور جذب آب استفاده می‌شوند مانند: حوله و ملحفه. از طرفی این خاصیت باعث تهویه هوای داخل پارچه شده و برای پوست‌های حساس مفیدتر است زیرا در هوای گرم وهنگام تعریق، سریع‌تر رطوبت را از دست می‌دهند.
عایق بودن در برار تغییر دما
پارچه‌هایی که الیاف طبیعی تولید می‌شوند، می‌توانند هوا را در میان منافذ بسیار ریزی که در سطح پارچه قرار دارد نگه دارد و از این طریق یک لایه عایق تشکیل دهد که مانع از عبور هوای سرد در زمستان و هوای گرم تابستان شود. بدین شکل می‌تواند با کنترل و تنظیم هوا پوست را در مقابل تغییرات دمایی محافظت کند.
سازگاری با محیط زیست
از آنجایی که ماهیت الیاف طبیعی به خود طبیعت بازمی‌گردد و در مراحل ساخت و تولید آنها بسیار کم از مواد شیمیایی استفاده می‌شود؛ با محیط زیست سازگاز بوده و به راحتی هم تجزیه می‌شوند. بنابراین ضرری برای طبیعت نخواهند داشت.
سازگاری با بدن انسان
دانشمندان بر این باورند که حدود شصت درصد از موادی که در الیاف پارچه وجود دارند، در اثر تماس با پوست بدن و از طریق پوست جذب شده و وارد خون می‌شوند. حال اگر این مواد شیمیایی و مضر باشند چه اتفاقی می‌افتد؟ بدیهی است که سازگاری الیاف طبیعی با بدن حساس انسان، می‌تواند وی را از خطرات جذب مواد خطرناک در امان نگه دارد. اغلب الیافطبیعی بویژه گیاهی ضد حساسیت می‌باشند.
نمونه‌هایی از الیاف طبیعی
پنبه
پنبه یکی از معروف‌ترین الیاف گیاهی دردنیا محسوب می‌شود که کاربردهای بسیاری داشته و از محبوبیت فراوانی نیز برخوردار است. پنبه از گیاهی بسیار ظریف به دست می‌آید و به رنگ‌های سفید، زرد، خاکستری و قهوه‌ای برای مصارف نساجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پنبه به دلیل ضد حساسیت بودن، قابلیت شستشوی آسان، هدایت گرمایی و جذب بالا بیشترین میزان تقاضا برای تولید پوشاک را داراست. معمولاً پنبه برای تولید پارچه و چله‌کشی فرش کاربرد دارد.
کتان
کتان گیاهی است که شرایط آب و هوایی و کیفیت نگهداری و کاشت آن می‌تواند در کیفیت الیاف تولید شده تاثیرگذار باشد. شیوه‌های مختلف کست کتان، الیافی با رنگ‌های متنوع را پدید می‌آورد که از میان آنها رنگ‌های سفید و زرد بیش از خاکستری، سبز و قهوه‌ای طرفدار دارند. الیاف کتان که دارای سطح صاف هستند جذب بالایی داشته اما زود چروک می‌شوند و با وجود اینکه ضد حساسیت بوده و بسیار خنک می‌باشند، از مقاومت زیادی برخوردار نیستند بنابراین با ترکیب کردن الیاف کتان با دیگر الیاف، پارچه‌های گوناگونی با کاربردهای مختلف تولید می‌کنند.
رامی
الیاف رامی هم از گیاهی با خواص ظاهری شبیه به کتان به دست می‌آید. الیاف رامی سفید و براق بوده و از جذب بسیار بالایی نیز برخوردارند. این الیاف به دلیل آنکه سبک و خنک هستند و هوا را به خوبی در میان منافذ خود محبوس می‌کنند، گزینه بسیار مناسبی برای استفاده در هوای گرم تابستان می‌باشند. همچنین دارای حاصیت ارتجاعی پایین و رنگ‌پذیری بالایی هستند.
پشم
به تمام الیافی که از پشم، کرک و موی حیوانات تولید شده باشد، الیاف پشمی می‌گویند. این الیاف از پروتئین حیوانی با نام کراتین تشکیل شده است و بسته به نوع حیوانی که ان را تولید کرده است، ویژگی‌هایشان از قبیل ضخامت، مجعد بودن، درخشندگی، استحکام، بلندی، خاصیت ارتجاعی و میزان چین‌خوردگی با هم متفاوت‌اند. این الیاف می‌توانند از پشم چیده شده یا دباغی گوسفند، کرک لاما و یا موی بز تولید شده باشد. خواص الیاف پشمی رطوبت‌پذیری، عایق بودن از لحاظ حرارت و استحکام بالا می‌باشد. کیفیت الیاف پشمی هم به این موضوع بستگی دارد که از کدام قسمت بدن حیوات تهیه شده و یا حیوان از چه نوع و نژادی باشد. از این رو مرغوب‌ترین نوع الیاف پشمی مربوط به گوسفند مرینوس است.
ابریشم
الیاف ابریشم که از پروتئین تولید شده در بدن کرم ابریشم به دست می‌آید بلندترین لیف در میان تمام الیاف را دارد. الیاف ابریشمی از مقاومت بسیار بالایی در برابر کشش و حرارت برخوردار هستند حتی بیشتر از الیاف پشمی تا جایی که ابریشم تا 140 درجه سانتی‌گراد را هم تحمل می‌کند. الیاف ابریشمی به دلیل لطافت، درخشندگی بالا، زیبایی، مقاومت در برابر چروک شدن، استحکام بالا و عایق گرما بودن موارد مصرف بسیار زیادی دارد. ابریشم برای مصارفی همچون پوشاک و بافت فرش از محبوبیت بسیاری برخوردار می‌باشد. الیاف ابریشمی می‌توانند هوا در خود نگه داشته و هم در زمستان و هم در تابستان برای تولید لباس مورد استفاده قرار گیرند. الیاف ابریشمی از نظر مقاومت در برابر مواد شیمیایی، نسبت به مواد اسیدی بسیار آسیب‌پذیر بوده اما در مجاورت مواد قلیایی قدری مقاوم‌تر است.
مراحل تولید نخ
تولید نخ از تولیداتی است که نقش بسزایی در صنایع مختلف ازجمله نساجی دارد و بدون آن حتی نمی‌توان تصور کرد که چه جایگزین‌هایی می‌توانست داشته باشد؟ نخ به عنوان ماده اولیه تولید انواع ریسمان، پارچه، فرش، موکت و بسیاری از منسوجاتی که به عنوان پوشاک و یا پوشش‌های گرمایی استفاده می‌شوند. بنابراین جایگاه و اهمیت نخ در این صنایع کاملاً واضح است که در ادامه به مراحل تولید نخ به عنوان اصلی‌ترین ماده اولیه این صنایع می‌پردازیم. مراحل تولید نخ از الیاف طبیعی به شرح ذیل است
1- تمیز کردن
طبیعی است که جمع‌آوری موادی همچون پشم، پنبه، کتان، ابریشم و امثالهم می‌تواند این مواد را به همراه آلودگی‌های فراوان به کارخانه منتقل کند زیرا در بین گیاهان و حیوانات آلودگی وجود دارد و این الیاف هم عاری از آن نخواهد بود. به همین دلیل پیش از آماده‌سازی الیاف برای ریسندگی لازم است کاملاً شسته و تمیز شوند. بعد از اینکه الیاف شسته شده خشک شدند برای مرحله بعد آماده می‌شوند.
2-شانه کردن و کاردینگ
در این مرحله الیاف شسته شده به صورت توده‌های در هم تنیده هستند که باید از هم باز شوند. بنابراین الیاف را در دستگاه کارد قرار می‌دهند تا با جدا کردن الیاف هم ناخالصی‌های مابین آنها خارج شود و هم الیاف کوتاه با هم ترکیب شده و الیاف بسیار بلندی تشکیل شوند. در مورد الیاف پشمی لازم است از عمل شانه کردن هم برای جدا کردن الیاف به هم پیچیده شده استفاده کنند. بعد از جدا شدن الیاف از یکدیگر، الیاف بلند آماده شده دور پایه‌ای پیچیده می‌شوند.
3-تاباندن الیاف
در این مرحله الیاف آماده شده را کشیده، پیچانده و می‌تابانند تا رشته به هم پیوسته نخ تولید شود. به کمک چرخش نخ‌ها را مقاوم‌تر می‌سازند. در طی چرخش که به دو صورت انجام می‌شود، نخ‌ها به طور مداوم کشیده شده و پیچ و تاب داده می‌شوند. چرخش به سمت چپ، پیچ و تاب S نام دارد و چرخش به سمت راست را پیچ و تاب Z گویند. میزان این پیچ و تاب مقاومت نخ را افزایش می‌دهد و تعداد پیچ‌خوردگی‌ها در واحد طول بر حسب اینچ کیفیت نخ را مشخص می‌کند.
پس از تولید نخ، رشته‌های نخ تولید شده را به هم می‌تابند و برای مصارف مختلف تعداد متفاوتی از رشته‌های تولید شده را به هم می‌تابانند و انواع نخ‌های تک‌رشته‌ای، دورشته‌ای و سه‌رشته‌ای را تولید می‌کنند تا برای بافت پارچه‌های مختلف با ضخامت و مقاومت متفاوت مورد استفاده قرار بگیرد. همچنین با تاباندن چند رشته نخ به یکدیگر نخ‌های چند لایه‌ای برای مصارف مختلفی تولید می‌شود از قبیل نخ‌های دولایه و چهارلایه.
4-پیچیدن نخ روی بوبین
در این مرحله نخ‌های تابیده و آماده شده روی پایه را با آهنگ خاصی روی دوک‌های مخروطی منتقل کرده و باصطلاح دور بوبین می‌پیچند تا برای استفاده در بافت پارچه آماده شود.
5-چله‌کشی کردن
برای بافت پارچه لازم است تا نخ‌هایی به عنوان تار پارچه روی یک نورد پیچیده شوند و بقیه مراحل بافت توسط نخ‌های پود انجام گیرد. آماده کردن رشته‌های نخی که برای تار پارچه استفاده می‌شوند را چله‌کشی گویند.
6-آهار زدن
نخ‌هایی که برای بافت پارچه آماده می‌شوند تحت آزمون‌های مقاومت قرار می‌گیرند و چون در هنگام بافت تحت کشش زیادی قرار داده می‌شوند، احتیاج به مقاوم‌سازی نیز دارند. بنابراین برای آنکه میزان پاره شدن این نخ‌ها در حین تولید پارچه را کتهش دهند، از موادی همچون سلولز، نشاسته و یا مواد شیمیایی کربوکسی متیل، پلی اکریلیک اسید و پلی وینیل الکل استفاده می‌کنند و به این شکل نخ‌ها را آهار می‌زنند.
نتیجه‌گیری
تحقیق و بررسی بر روی انواع الیاف طبیعی و مصنوعی، همچنین مراحل تولید نخ، نشان می‌دهد که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های انواع نخ و به تبع آن انواع پارچه، نوع الیاف استفاده شده در تولید نخ به عنوان مواد اولیه می‌باشد. نتایج بررسی‌های مختلف به این نکته منتهی می‌شود که به‌کارگیری الیاف طبیعی چه گیاهی و چه حیوانی، یکی از مهم‌ترین عوامل مرغوبیت و محبوبیت نخ در سراسر دنیا است. اغلب مردم جهان پارچه‌های تولید شده از لیاف طبیعی را به دلیل مزایای بسیاری که دارند بیشتر پسندیده و مورد استفاده قرار می‌دهند و با وجود اینکه افزایش جمعیت و بسیاری عوامل دیگر انسان را ناگزیر به تولید و استفاده از الیاف مصنوعی کرده است، اما کماکان نخ و پارچه‌های تولید شده از الیاف طبیعی بیشترین تقاضا را دارد.
محصولات الیاف طبیعی
